Pocztówka sentymentalna

W samym sercu Kerczu, największego miasta wschodniej Ukrainy, znajduje się wzgórze. Na wzgórzu z kolei znajduje się kilkumetrowy, betonowy obelisk. Do tegoż obeliska przymocowano wielką czerwoną gwiazdę. W nocy owa gwiazda rozbłyskuje karmazynowym  światłem, widocznym z odległości kilku kilometrów (sprawdzone empirycznie). Za dnia, po sypiących się stopniach, które  długością mogłyby konkurować ze znacznie słynniejszymi schodami z Odessy, wdrapują się całe zagony rosyjskojęzycznych turystów. Turyści robią sobie zdjęcia z obeliskiem i gwiazdą, schodzą na dół, do kilmatyzowanych  autobusów, i odjeżdżają.

Na tymże samym wzgórzu, kilkadziesiąt zaledwie metrów od obeliska i gwiazdy, znajdują się ruiny kompleksu pałacowego Pantikapajonu, stolicy Królestwa Bosporskiego, które władało znaczną częścią Krymu przez blisko tysiąc lat. Opaleni na brąz archeolodzy z Mokswy odsłaniają fragmenty rzeźb i fresków, fundamenty kolejnych budowli, przez nikogo nie niepokojeni. Przez dalszą część wzgórza, gdzie przybyli z Azji Mniejszej Grecy mieli cmentarz, biegnie czerwony rurociąg, z kolankami co kilkadziesiąt metrów. Są też stare bunkry, wypełnione po brzegi plastikowymi butelkami.

Po wzgórzem z obeliskiem i gwiazdą można złapać marszrutkę – mały autobusik, we wnętrzu którego panuje temperatura właściwa raczej piecom hutniczym, niźli środkom komunikacji – jadącą na wschodnie rubieże miasta. Na końcu linii, za ostatnimi budynkami, jest pętla. Przy pętli stoją liczne autobusy, które widzieliśmy już w centrum. Na turystów czekają dziesiątki straganów, gdzie kupić można kwas chlebowy, czeburaszki, słodkie napoje. Turyści idą na lewo, do adżimuszkajskich kamieniołomów, gdzie w czasie II wojny światowej bazę mieli walczący z nazistami partyzanci. Wejście do podziemnych korytarzy, które powstańcom posłużyły wpierw za dom, a potem grób, znaczą monumentalne rzeźby z żelbetu. Proporcje są ciężkie, jak na fresku Michała Anioła, tylko twarze mocniej ciosane. Jak mówiłem, turyści idą w lewo, my idziemy w prawo, polną drogą. Trawa po obu stronach sięga do pasa, cykady grają tak głośno, że ledwie można rozmawiać, niebo jest bladoniebieskie i bezchmurne. Lepiej mieć czapkę, inaczej można spalić sobie skórę na nosie (sprawdzone empirycznie).

Po kilkuset metrach dochodzimy do niewielkiej górki. Przy górce stoi budka, można w niej kupić bilety. Zniżki studenckiej nie ma. Kasjerka ma grube szkła i patrzy nieufnie, pewnie przez kulawy rosyjski. Kolejki nie ma. Pod górką znajduje się grobowiec sprzed blisko 2, 500 lat. Grobowiec jest pusty, obrabowano go już w starożytności, ale i tak robi piorunujące wrażenie. Do wnętrza prowadzi korytarz wyłożony ciężkimi wapiennymi płytami. Wejście jest trójkątne, przypomina wejście do pieczary. W środku znadjują się dwa pomieszczenia, jedno kwadratowa, drugie owalne, zwieńczone schodkową kopułą. Kiedyś były wypełnione po  brzegi złotem, teraz są zupełnie puste. W środku jest przyjemnie chłodno, na spoconej skórze wyskakuje gęsia skórka. Na niektórych  skalnych blokach wyryto napisy, znaki. Niektóre są świeże (MISZA 2009), inne mają kilkaset lat. Poza nami turystów nie ma.  Czy w tym grobowcu złożono ciało bosporskiego króla, czy też może jakiegoś jego scytyjskiego czy sindiańskiego sojusznika? Czy wzorowano go na mykeńskich mauzoleach, czy może kurhanach stepów Ukrainy? Może łączył on jedno z drugim? Ciężko powiedzieć.

Fot. Autor. Carski Kurhan

Marszrutką można pojechać spod grobowca na dworzec autobusowy. Przed dworcem znajdują się: bar i jeszcze jeden grobowiec. W barze można kupić wodę, colę, piwo i kiełbaski. Stoły pokryte są plastikowymi ceratami, do których kleją się łokcie. Z telewizora leci piosenka pop, bzyczą muchy. W grobowcu pusto i chłodno. Pani kasjerka jest jest zadowolona, że może z kimś porozmawiać. Daje mapkę z atrakcjami Kerczu, bezpłatnie. Na środku zaznaczono czerwoną gwiazdę, jakby i tak nie było jej widać z każdego zakątku miasta. Nawet odlany w brązie Lenin – na placu Rewolucji, przy ulicy Róży Luksemburg – zdaje się na nią wskazywać. Ten grobowiec jest skromniejszy. Wejście ma w formie frontonu, kiedyś pewnie pomalowanego na żywe kolory. W środku tak samo zimno i cicho. Tu już nawet nie ma graffiti, śmierdzi za to spalinami.

Fot. Autor. Kurhan Melek-Czesmen.

Na dworcu łapiemy autobus do Simferopola. Tam też jest grobowiec, scytyjskiego króla, pisałem już o nim kiedyś. Drogę do niego wskazują dwaj lekko zawiani panowie. Trzeba się wspiąć po stromym zboczu, ścieżki nie ma. Przed grobowcem pasą się krowy. Miła starsza pani zaprasza na obiad, ale trzeba już jechać.

J. Szamałek

PS. Przepraszam za przedłużającą się ciszę w eterze. W piątek miałem obronę pracy doktorskiej i musiałem się przygotować – całe szczęście, poszło bardzo dobrze. Od teraz, mam nadzieję wpisy będą pojawiać się regularnie.
PPS. Przy okazji pochwalę się, że moja książka, „Kiedy Atena odwraca wzrok”, została nominowana do Nagrody Wielkiego Kalibru (najlepszy kryminał roku 2011). Przyznawana będzie też nagroda czytelników- tu można znaleźć instrukcję, jak oddać głos.