Woskowe dziedzictwo

Przeczytałem gdzieś niedawno, że Porto zostało ogłoszone najlepszym miejscem w Europie na wakacje w roku 2012. Odwiedziłem to miasto parę lat temu i potwierdzam, że faktycznie jest niezwykle urodziwe i interesujące. Wśród licznych jego atrakcji znajdują się między innymi bogato zdobiony, barokowy kościół Clerigos, secesyjna Majestic Cafe i liczne winnice, w których skoszotwać można różnych gatunków porto, wzmacnianego wina, które nosi nazwę miasta.

Mi jednak najbardziej zapadły w pamięć nie architektura, trunki czy piękna plaża, ale… sklepik z dewocjonaliami, na który przypadkowo natrafiłem podczas długiego spaceru. W witrynie tegoż przybytku wystawiono różańce, przedstawienia świętych, mniej lub bardziej kiczowate figurki Matki Boskiej, zdjęcia Ojca Pio, wszelkiej maści i rozmiarów krzyżyki – a także odlane z wosku wota, przedstawiające różne części ciała. Zrobiłem sklepowej wystawie zdjęcie, ale gdzieś mi się ono na twardym dysku zagubiło, odsyłam Państwa zatem do innej fotografii, na której uwieczniono takie właśnie woskowe odlewy z sanktuarium fatimskiego.

Te nogi, główki i inne części ciała wyglądają troszkę jak rekwizyty z horroru klasy C – można je sobie wyobrazić jak, oblane czerwoną farbą, walają się po jakimś wyrzeźbionym w styropianie wampirzym leżu, owianym mgłą pompowaną z dymownicy… Te kawałki ciała nie mają jednak wcale straszyć wiernych, lecz im pomóc. Cierpiący pielgrzym składa w kościele odlew tej części ciała, którą dotknęła choroba. Następnie te wszystkie woskowe stopy, oczy i inne elementy anatomii spala się, licząc na to, że zabieg ten przywróci zdrowie.

Bardzo podobne, ale znacznie starsze przedmioty można obejrzeć w londyńskim British Museum:

Fot. Autor

Mamy tu, od lewej, macicę, oko, ucho i pierś – co prawda tak nienaturalnie, perfekcyjne półkolistą, że wygląda jak beret z antenką. Te kawałki ciała pochodzą z czasów rzymskich. Zrobiono je z gliny, nie z wosku – ale wiemy, że starożytni używali też i tego materiału, który jednakowoż rzadko kiedy zachowuje się do naszych czasów. Ich rola była bliska tej portugaliskich odpowiedników – składano je w świątyniach, by poprosić o uleczenie bądź podziękować za nie.

Jako, że Portugalia była przez kilka ładnych stuleci częścią rzymskiego imperium, można przypuszczać, że nie mamy tu do czynienia z konwergencją (niezależnym wypracowaniem takiego samego rozwiązania czy modelu zachowania), lecz kontynuacją starożytnych tradycji. Jest w tym coś niesamowitego – choć upłynęło tyle czasu, zmienił się język, bogowie, świątynie, a medycyna zrobiła kolosalne postępy, chorujący mieszkańcy Porto proszą o pomoc w ten sam  sposób, co różni Lucjusze i Kwintusze sprzed dwóch tysięcy lat.

J. Szamałek