Ruin życie po życiu

Przeczytałem ostatnio, że we wrześniu w Londynie ma stanąć pomnik zrobiony z pozostałości po wieżowcach nowojorskiego World Trace Center, obróconych w perzynę w trakcie ataków terrorystycznych 9/11. Rzeźba ta zostanie wykonana z podłużnych elementów stalowych o długości 8.5 metrów o pogiętych, wykrzywionych końcach, które przywodzą na myśl dymiące ruiny bliźniaczych drapaczy chmur, w których straciło życie blisko 3,000 osób.

Warto się zastanowić, czemu londyńska rzeźba ma powstać z pozosotałości po zniszczonych wieżowcach. Z ekonomicznego punktu widzenia nie ma to najmniejszego sensu – najpierw trzeba było te resztki wygrzebać z ruin, oczyścić, zapakować i przetransportować na druga stronę Atlantyku. Dużo łatwiej byłoby przecież kupić parę ton stali z jakiejś londyńskiej huty…

Chodzi oczywiście o wydźwięk symboliczny. Wiedząc, że mamy przed sobą kawałki pochodzące z wieżowców WTC, będziemy odnosić wrażenie, że jesteśmy niejako bliżej miejsca tragedii i jego ofiar. Ponadto ustawione pionowo, rosnące jakby ku górze stalowe listwy podkreślają, że zamachowcy nie osiągnęli swojego celu, nie zniszczyli Ameryki; Manhattan nadal jest centrum kulturalnym i ekonomicznym cywilizacji zachodu. Krótko mówiąc, londyńska rzeźba będzie przekazywać dwie wiadomości: po pierwsze, pamiętamy, a po drugie – nie daliśmy się pokonać, takiego wała, terroryści!

***

W 480 r. p.n.e. Ateny znalazły się o wiele bliżej kompletnej destrukcji, niż Nowy Jork blisko 2,500 lat później. We wrześniu tego roku wojska perskie po wodzą Kserksesa, pokonawszy Spartan pod Termopilami, wkroczyły do Attyki. Temistokles, najbardziej wpływowy wówczas polityk ateński, zdawał sobie sprawę, że jego miasto nie ma szans na zwycięstwo w otwartym polu. Za jego radą Ateny zostały więc porzucone, a wszyscy prawie ich mieszkańcy przenieśli się na położoną nieopodal wyspę, Salaminę.

Persowie zdobyli zatem Ateny bez większego oporu – i wzięli się za niszczenie Akropolu. To, co dało się spalić, obrócono w pył ogniem; liczne rzeźby pogruchutano, a bliska ukończenia monumentalna świątynia, znana dziś jako Pre-Partenon, została rozebrana na kawałki. Kiedy w XIX wieku rozpoczęto na Akropolu systematyczne wykopaliska, pod warstwami epoki klasycznej nadal zalegał gruby pokład popiołu, dokumentujący te dramatyczne wydarzenia.

Wojna nie zakończyła się jednak po myśli perskiego Króla Królów – jego wojska zostały pokonane w bitwie morskiej pod Salaminą, a niedługo potem na lądzie, pod Platejami; Kserkses musiał zarządzić odwrót. Ateńczycy wrócili do swego miasta i rozpoczęli długotrwały proces odbudowy Akropolu.

Źródło: Wikimedia; fot. John Corelis

Tak zwanego „Pre-Partenonu” nigdy nie ukończono; wiele lat później na jego miejscu stanął słynny Partenon. Fragmenty tej starszej świątyni można jednak nadal oglądać: zostały one wkomponowane w północny mur Akropolu (patrz powyżej). Najlepiej widoczne są bębny kolumn, które Ateńczycy ustawili w równym, podwójnym rzędzie. Taki zabieg był niewątpliwie motywowany czynnikami czysto utylitarnymi – kamień jest drogi, więc warto było go „recyklingować” – ale jest więcej niż prawdopodobne, że chodziło tu o coś więcej – o symboliczny przekaz. Podobnie jak w wypadku rzeźby 9/11, która we wrześniu tego roku stanie w Londynie, Ateńczycy chcieli powiedzieć dwie rzeczy: pamiętamy o czynach Persów i nie daliśmy się im pokonać; na pozostawionych przez nich ruinach zbudowaliśmy światynie, których zazdrości nam cały świat.

J. Szamałek