Komu słonia, komu…

Rzym epoki cesarskiej był miastem ogromnym, o wielkim apetycie. Mieszkańców Wiecznego Miasta – których w szczytowym momencie było ponad milion – trzeba było nakarmić, ubrać i zabawić. Samo Lacjum nie było w stanie sprostać temu zadaniu; Rzym utrzymywało przy życiu całe Imperium.

W czasach starożytnych handel długodystansowy odbywał się głównie drogą morską – przewożenie towarów lądem było kilkakrotnie wolniejsze i droższe, niż pod żaglami. Morze Śródziemne dzieliło miast nad nim położonych, lecz łączyło je, niczym kolosalna autostrada. Rzym był jednak od niej odcięty, leżał bowiem dobre 30 kilometrów od morza. Statki wiozące towary do serca Imperium musiały zatrzymywać się zatem w okolicznych portach, gdzie ich fracht był przeładowywany na wozy bądź mniejsze statki, które kursowały po Tybrze.

Największym rzymskim portem była Ostia – miasto niezwykle ciekawe, dynamiczne, kosmopolityczne. Dziś zostały po nim tylko ruiny – nagie ściany z wyblakłej cegły i skruszałe marmury. Jeśli jednak przyjrzymy się im z bliska, okaże się, że nadal mają wiele do opowiedzenia…

***

Jednym z najbardziej intrygujących kompleksów Ostii jest tak zwane Piazzale delle Corporazioni, czyli, w wolnym tłumaczeniu, Rynek Firmowy – położony w centrum miasta, na tyłach teatru.

Źródło: Wikimedia; Rys. Ursus

Piazzale jest proste w formie: ma kształt dużego prostokąta (107 x 78m) otoczonego kolumnami, za którymi ciągną się długie rzędy malutkich pokoików. Do czego służyły? Odpowiedź na to pytanie znajduje się pod naszymi nogami: przed wejściem do każdego prawie z tych pomieszczeń znajdowała się prosta mozaika, często opatrzona krótką inskrypcją. Ot, na przykład przed boksem 14 znajduje się taka oto posadzka:

Źródło: Wikimedia; fot. Jastrow

Nie jest to może dzieło sztuki, ale bez zastanowienia możemy stwierdzić, że mamy przed oczami słonia. Mozaika ta opatrzona jest następującym napisem: „STAT SABRATENSIVM”, co w tłumaczeniu oznacza „Biuro Sabratyjczyków” – czyli mieszkańców Sabraty, miasta w północnej Afryce. Inne inskrypcje z Piazzale wspominają o „Żeglarzach z Misusy” (miasto w północnej Afryce, mozaika przedstawiająca delfiny i statki; boks 10), „Biurze Handlarzy Ziarnem” (mozaika z miarkami do ziarna; boks 38) czy „Handlarzach z Mauretanii” (mozaika z wyobrażeniem palmy daktylowej i ryb, boks 48).

Te napisy i obrazki pozwalają na dwie interpretacje. Pierwsza rzecze, że mamy przed sobą sklepy, w których oferowano produkty z dalekich zakątków Imperium. Ta hipoteza wydaje mi się jednak wątpliwa: w tych małych pokoikach wiele by się nie zmieściło – ot, parę amfor na krzyż. Bardziej przekonująca wydaje mi się druga interpretacja, która widzi w pokoikach z Piazzale przedstawicielstwa handlowe. Chcesz kupić słonia na igrzyska? Wpadnij wpierw do Sabratyjczyków, obgadacie to na spokojnie w biurze, powiesz, gdzie bestię dostarczyć. Potrzeba ci parę ton daktyli? Zamiast biegać po porcie, lepiej omówić transakcje z Mauretańczykami.

***

Piazzale delle Corporazioni uderza mnie nowoczesnością. Wygląda bowiem na to, że nie mamy tu do czynienia ze sklepami, ale właśnie z biurami czy przedstawicielstwami, gdzie nie obracano towarem, tylko omawiano poważniejsze biznesy, spisywano umowy, kto wie, może i zawierano transakcje terminowe… Ponadto biura te nie są porozrzucane po mieście, tylko skupione w jednym miejscu, w samym centrum Ostii – można więc było porównać oferty czy załatwić kilka ważnych deals w cieniu tego samego portyku, bez potrzeby latania w te i wewte po porcie.

Ponadto fascynuje mnie sposób, w jaki użyto tu sztuki – w postaci prostych, czarno-białych mozaik – na potrzeby handlu. Mamy tu przecież do czynienia z połączeniem logo i billboardu; obraz jest wykorzystywany do wzmocnienia przekazu tekstu. Odwiedzający Piazzale handlarze mogli dzięki nim szybko odnaleźć odpowiednie biuro, bez potrzeby wczytywania się w inskrypcje (często zapewne zasłonięte nogami); przedstawienia „taaaakich” ryb na mozaice przed boksem 48 mogły zachęcić ich do rozpoczęcia rozmów handlowych z kupcami z Mauretanii. Ciekawe, czy po Piazzale chodziły też hostessy zachęcające do skosztowania próbek produktów…

J. Szamałek

PS. Ten wpis został opublikowany automatycznie; mogę się spóźniać z odpowiedzią na komentarze.